نماد ماه در دفینه یابی و گنج یابی

مردم ایران زمین، از دوران پیش از تاریخ تا پایان عصر ایران باستان، نماد ماه در دفینه را به عنوان نماد ایزدبانوی مادر، ایزدبانوی باروری، سین و بغدخت اناهیتا تقدیس و ستایش میکردند. یکی از جاذبه های ماه برای انسانهای نخستین، تغییر شکل ماه بود که آنها را به تفکر و چون و چرایی درباره این اختر تابناک برمیا نگیخت.

ماه، زمانی پر (کامل) زمانی کاسته میشد و بالاخره برای مدتی ناپدید میگردید، چونان زندگی بشر که پس از تولد بزرگ و بالنده شده آنگاه در سرازیری کسر و نقصان افتاده و بالاخره با رسیدن مرگ از دیدهها ناپدید میگردد.

اما در پس مرگ، رستاخیزی هست و چنین بود که حرکت ماه با سرنوشت انسان از ابتدا رقم خورد. این بازگشت جاودانی ماه و این تناوب بی پایان، از ماه، اختری ساخت که به طور کلی کوکب ضرب آهنگهای زندگی است. بنابراین شگفت آور نیست که از نظر انسانهای نخستین، ماه؛ خالق آب، رستنیها و باروری باشد.

ارزش ماه در نزد ایرانیان باستان

نوع هستی ماه سرشار از حیات و قابلیت و احیای مجدد است، بدین سبب، ماه یکی از اجرام سماوی بود که از قدیم ترین ایام در ایران و جهان پرستش میشد. مناسبات ماه و باران و رستنیها نیز مشهود بود، عالم نبات نیز تابع همان تناوبی بود که از ماه نشأت میگرفت.

در نوشته های ایران کهن آمده که گیاهان به سبب گرمای ماه میرویند. در اکتشافات باستانشناسی در ایران، تصاویر متعددی از ماه در ادوار مختلف بدست آمده که بیانگر اهمیت این جرم کیهانی در باور مردم این سرزمین بوده است. ماه که شب تیره و ظلمانی را روشنی میبخشید همواره به عنوان یکی از خدایان، ستایش میشد.

شباهت نماد ماه در دفینه (هلال ماه) با شاخ گاو انگیزه ای بود که ماه را حافظ ستوران و چارپایان و به ویژه گاو تصور کنند و باروری جانوران را همانند رشد و حاصلخیزی گیاهان، تابع ماه بدانند. ایلامی ها، خدای ماه را (سین) مینامیدند و همانند بابلی ها آن را پرستش میکردند. مظهر سین، هلال ماه بود.

باورهای مردمان باستان در مورد ماه

بدین گونه، تصور باروری جانوران و حاصلخیزی گیاهان توسط ماه موجب اعتقاد به ماه به عنوان ایزدبانوی باروری گردید که در اغلب تمدنهای پیش از آریایی ایران به نام مادر سین و نانا به چشم میخورد. در میان اقوام آریایی ساکن ایران که در هزاره دوم پیش از میلاد به ایران مهاجرت کردند؛ پرستش ماه به صورت نماد ایزد بانو اناهیتا جلوه گر شد.

از آثار برجای مانده در دوران هخامنشی میتوان پذیرفت که ماه مورد توجه و تقدیس بوده؛ به طوریکه نقش ماه بر روی مهرها، سفال ها و سکه ها و نمادهای آن در نقش برجسته ها بیانگر این واقعیت است. بر روی تعداد زیادی از مهرهای دوران هخامنشی، نقش ماه به ویژه هلال آن به چشم میخورد.

پس از راندن جانشینان اسکندر از ایران و با استقرار اشکانیان، ماه و نمادهای آن در آثار این دوره بیش از دوران هخامنشی دیده میشود. تصاویر ماه بر تندیس ها، مهرها و سکه های ارد اشک سیزدهم و فرهاد چهارم سکه ها به وفور به چشم میخورد.

نماد ماه در دفینه معمولا مظهر نیروی مونث است و به عنوان ایزد بانوی مادر شناخته می‌شود. مادر – الهه و الهه‌های وابسته به او همیشه به ماه مربوط می‌شوند. ماه با حاصل خیزی و رویش گیاهان و درختان در ارتباط است. مراحل ماه در آسمان نماد تولد و مرگ است و از همین طریق ابدیت و بی مرگی و تجدید حیات را تداعی می‌کند.

در واقع ماه صورت‌های مختلفی به خود می‌گیرد. اولین ربع، ماه نیمه، ماه تمام و آخرین ربع. دائما کاسته و پر می‌شود، می‌میرد و ولادت می‌یابد. ماه هم مثل مار و آب تجدید حیات و دگردیسی دارد.

معنی نماد ماه در دفینه گذاری در ایران باستان

ماه بخشنده باران به شمار می‌رود و از همین رو با باروری در ارتباط است. عقیده بر این است که باروری جانوران مثل حاصل خیزی گیاهان، تابع ماه است. ماه با مرگ هم بی ارتباط نیست. زیرا سه شب در آسمان دیده نمی‌شود ولی در واقع این نوع مرگ، نوع دیگر زندگی است. در اساطیر ایرانی، ماه خاصیت تطهیر کنندگی هم دارد. در اوستا، هفتمین یشت به ماه نسبت داده شده است.

در علامت ماه عموما در جهت دهانه بازش باید جستجو را انجام داد. در این جهت احتمال پیدا کردن تومولوس تپه نیز زیاد است. اگر قرص ماه تمام باشد و کلفتی اش به طرف پایین باشد در اطراف ممکن است غار باشد. اگر در داخل هلال ماه علامت + باشد دفینه در شعاع 5 متری اطراف نشانه است.

در کنار نشانه ماه علامت ستاره وجود داشته باشد باید در امتداد بلندترین پر ستاره حرکت کرد. ستاره ۴ پر به معنای خطر و ستاره شش پر به معنای وجود تله می باشد.

نظر دیگری نیز وجود دارد که می گوید نماد ماه در دفینه یا علامت هلال ماه در گنج یابی اشاره به مقبره اسلامی دارد که بدون بار دفینه می باشد. نماد ماه در بعد از تاریخ اشاره به جهت طلوع و غروب خورشید دارد که در سر راه کاروانسراها این نشانه به وفور به چشم می خورد. در اطراف بسیاری از نشانه‌های ماه یافت شده در ایران جوغن و یا چاه پلمپ شده نیز مشاهده شده است.